Biblioteca Digital de la Medicina Tradicional Mexicana
Universidad Nacional Autónoma de México
Flora Medicinal Indígena de México
Flora Medicinal Nahua de San Miguel Tzinacapan, Cuetzalan, Puebla.
Xiujpajmej
[
Información general
]  [ ]  [ ]  [ ]  [ ]
Opochejkaxiuit, Opochejkaxiuit
Pluchea odorata (L.) Cass.
Opochejkaxiuit

In kuoujtsin moskaltia kemej eyi metroj de uejkapan, amo uitsyoj, in ixiujyo mojmoloxtik uan xojxoxoktik, ajuiak kemej alcanfor, eua in ixiujyo itech in ikuoujyo. Xochiyoua keman eski, ijistak in ixochiyo. In pajti totonik. Mochiua nochipa, eua kajkaltsintan, ojojtenoj, kajfentaj oso milaj.

Kani in mochiua. Tzinacapan, Cuetzalan, Jonotla, Ecatlán, Huehuetla, Tuzamapan, Santiago, Yancuictlalpan, Tzicuilan.

Ton kokolis in kipajtía. Kipajtia opochejkat, se kikui in ixiujyo se kikuetoua uan se kitekilia refinoj uan kemaj ika se kiyolikampajpachoua uan se kiyolixpajpachoua in kokoxkej, uan seki se kipepechouilia maj ika kochi, mostika se kikixtilia nochi polvo porque ompa teuaki nochi, in se kitalilia komo pili ijuak kochiti.

Keyéj tekui in kokolis uan keniuj se kimachilia. In opochejkat tekui komo se moejekapitsaltia ijuak yon se kauantok, porque se tamama, in pilimej kininkui komo telmauiltiaj. In kokolis semi tekokoj, se tatasiuan se iyolpan amo se kixikoua nionó uel se moijyotia.

Toni ok más tenchikol kipia. In kuoujtsin ipa se taman saj onkak. Onkak se kuoujtsin no iujki tamatisneki, pero amo yejua, in amo ajuiak.


Opochejkaxiuit

Esta planta crece como 3 m de altura, no tiene espinas. Sus hojas son aterciopeladas y verdes, tienen un olor a alcanfor, nacen del tallo. Florea todo el año y su flor es blanca. Se da todo el año, se le encuentra junto a las casas, a orillas del camino, cafetales o milpas. Es caliente.

Localización geográfica regional. Tzinacapan, Cuetzalan, Jonotla, Ecatlán, Huehuetla, Tuzamapan, Santiago Yancuictlalpan, Tzcuilan.

Uso medicinal. Cura la bronquitis: se usa la hoja, se asa en comal, luego se le echa aguardiente y se le pone a la persona enferma en el pecho y la espalda, pero antes de eso, se le hace un masaje con una parte de la hierba en el pecho y la espalda. Lo demás se pone como plasta, ahí se le deja toda la noche, al día siguiente se le quita ya seca y deshecha. A los niños también se les pone antes de dormir.

Causas y síntomas de la enfermedad. Agarra la enfermedad de bronquitis cuando uno está muy caliente y se va al aire frío, sobre todo cuando la espalda está caliente, cuando uno va a leñar o a cargar cosas (V. oguío y pulmonía). A los niños les agarra cuando juegan mucho. Esta enfermedad duele mucho, se tose mucho y no se aguanta el dolor de pecho, no se puede ni respirar.

Otros usos. Solo hay una clase de esta planta. Hay otra planta que se le parece, pero ésta no es olorosa.