Biblioteca Digital de la Medicina Tradicional Mexicana
Universidad Nacional Autónoma de México
Flora Medicinal Indígena de México
Flora Medicinal Pima de Yécora, Sonora.
Eg b´sh sham kokodag buy k´gad egtaam oishkam ob sa´e Yukxan, Sonortab g´rakab
[
Información general
]  [ ]  [ ]  [ ]  [ ]
B´p´gu´ she, Palo brasil
B´p´gu´ she

J´mak g´ushe 5 y 7 metar t´ycob aj. Shi mu´e nonob e´g kokmer ash tdg k´shi eg´ ibdar b´gue lal jajgar shi lali e´p kokomrak k´shi go´ok a´e daraj damtuk Noviemberta´am lal jajag judbiaj k´shi e´p bubaj b´sh dudan Juniojtan jiosgar shi lali hua´amta´am Juliojtan gioshika shi jujdakan g´ar tasbakan e´p shi barrajkan, kakablikan at numkiaj kaka blikan jujropgaj shi toñkam oidagtan. Lal jajag shi momek shi t´dajkan k´shi b´sh gagshan b´sh huambliaj k´shi e´p´ kabajkaj.

Oidaj j´beg ameg e´gta´am u´she. Mujedkam, Curetan, Miclastan, Tepoktan, Santa Rosstan, Santantan, Baluptan.

Aiktu kokodag buy k´gad e´gta´am u´she. E´g surromdag huanej buy k´gad eg´ b´g u´sh b´n a baknaj eg´ sudag tan jidraj g´ b´g u´sh eg´ kokmer ajkad a baknaj li ob ko´ojkam o surrodan j´mak 1. botell joedaj eg´ bg sudag nukadan ajkad t´tban. Eg´ tuder buy j´mak bas i´aj vaikoj iaj tas `rab eg´ b´g u´she kokmer jidar, a´josh b´n k´shi a´za´har e´p ajkad e´p bn a baknaj o batpiej e´g b´p´g´ u´shkad juli.

Eg´ta´am a tatag eg´ kokodag. Eg´ sukomdag ayaj b´sh eg´ a jadoñ o amar mukon o j´mak ob shi b´n o´e murdan eg´ jimon a kgad ep surmaj im ap a juguaj ep ima´p j´baguem `at duñaj. Eg ob toder im ap kg´ kokosh e´p im ap kg ajuguaj eg kuadag n´yden `mash biosimdaj ayaj im apaa tataj junran. Ep´ tudaj kajn eg´ a jadoñ muko´on o miadgam a obrag, o eg ob mukdiar n´ira ajkat to´od.


Palo brasil

Árbol grande, alcanza una altura entre los 5 y 7 m, tiene muchas ramas, la corteza o cáscara es verde y el corazón rojo. Las hojas son chiquitas, anchas, se dividen en dos en la punta de arriba, son blanditas cuando están frescas, cuando se secan se ponen amarillentas y duras; en noviembre tira las hojas, brotan cuando llueve en junio. La flor es muy pequeña, de color amarillo, florece en julio. Crece en lugares soleados, pedregosos y húmedos, en los cerros, en la falda de las lomas y en las barrancas.

Localización geográfica regional. La Quema, Curea, San Nicolás, Tepoca, Santa Rosa, Santa Ana y Guadalupe.

Uso medicinal. En el tratamiento de la tiricia: se baña en el agua donde se coció un trozo regular de corteza, si el enfermo es niño, se le da una botellita que contenga esta misma agua, para que juegue. Para el susto: se toma una taza tres veces al día, del cocimiento de un trozo de corteza de brasil, un puño de azahar y un diente de ajo; además de bañarse con el cocimiento de brasil solo.

Causas y síntomas de la enfermedad. La tiricia da cuando a la persona se le muere un familiar, también cuando alguien se va; entonces se pone triste, no tiene ganas de comer, ni de hacer nada.