Kachro ji´i dangui ka ri´o m xhaa chaa kachro chunda nda´a kon ka, nchia ka ntane´e ko xhu tsjo´e ko sinne xho tsjo kunithjao yatónxi ko théxi.
Chjeanxi kaxhein chjeanxi nunde. Ndo Juan Ndo Chasen Ndanchii.
Kaxhein rrugunda xhuan. Ti di ka de na: Deni na nú chaa ka dikiathe ti ni´i, ngaña kuen jni ko ikva xéma.
Kaxheinxi ko kaxhein tunu´ena. Chriji: Tadena chia; ko are thantenguíxiko me tunii ko tii.
Inaajichrúnga. Ntane´e nchia tsjo´e kachro, ko are letsjo tsjo na me nnena tsjo ko níxi júja, ka ntane´e are oxhema nta tunchjían (cerca).
Penca de 50 cm. Hojas gruesas con espinas en las orillas, la punta tiene una espina grande de 3 cm aproximadamente. Flor amarilla, crece de julio a septiembre.
Localización geográfica regional. San Juan Atzingo.
Uso medicinal. Para las cortadas: se exprime un pedazo de la hoja y el jugo se pone en la cortada, se detiene la sangre y cicatriza rápido (V. herida).
Causas y síntomas de la enfermedad. Cortadas: por descuido del machete, se cortan o cuando se caen y se raspan, duele y arde la cortada.
Otros datos. El tallo o rama donde están las flores se llama quiote, cuando está tierno se hierve y se come con huevo, cuando está recio se ocupa para las cercas.