Biblioteca Digital de la Medicina Tradicional Mexicana
Universidad Nacional Autónoma de México
Flora Medicinal Indígena de México
Flora Medicinal Otomí de Texcatepec, Veracruz.
Paxi Gue Din Othe Ya Nuhu Men Nhietho, Veracruz
[ ]  [ ]  [ ]  [
Nombres botánicos
]  [ ]
Debopo, Mirra
Debopo

Rä däz´a, ngu n´a n´ate metro ra ñh´etz´i, nu rä z´aá ndä ñ´adi ñ´urä bopo ñ´umankuhí. Nu iä paxi tengú ra ts´o ge já ra, ts´ä, num´u dä ieke nu´u iä paxi ñ´uni. Nu ra ndá xä numi ha ja ña m´ini tengú ra ts´o. D´om´u octubre, noviembre ha tau iä paxi num´u t´aä iä ts´é. Bi te bu ja ña däpo.

Apu götho thini. Debopo, `Mo´mode, Nantho, Nden´äi, Ndem´ moxi, Ndoni, Ndunguani, Nietho, Nthet´ängu, Nxo´iu,T´oho.

`Me thitz´i. Ri dix´ä rä uña ne ä ra ngaxña, da cuatä ha rä hiode hu u rä paxi corä ndega di k´äxpu ha pu xä i´ú. Dä dh´otsé con n´a nzi xek´zá conge iä juma paxi.

Nja `ne `me tz´ö ko gue ä nhieni. Rä uña ne ra ngaxña rä ñh´eni ge rämpá, di una ndondo xä nfoni rä ñá.


Mirra

Es un árbol de hasta 20 m de alto. La cáscara (corteza) es rasposa y le sale una manteca (resina) olorosa. Las hojas tienen forma de estrella o de manita y al arrancarlas del árbol huelen en su base. El fruto es como una esfera con piquitos (estrella). Florece en octubre, noviembre y tira las hojas en las heladas. Crece en el monte grande y en el monte, a veces se le encuentra en potreros.

Localización geográfica regional. Agua Linda, Amaxac, Benito Juárez, Canoas, Casa Redonda, La Florida, La Mirra, Papatlan, Pie de la Cuesta, Texcatepec, Tomate.

Uso medicinal. Para el dolor de cabeza y el mareo se ponen plantías con manteca en las "sienes" o se dan caldeaditas con el hervido hecho con la corteza picada y/o hojas (V. caldear).

Causas y síntomas de la enfermedad. El dolor de cabeza y mareo son enfermedades calientes y el paciente se pone tonto y le punza la cabeza.