Biblioteca Digital de la Medicina Tradicional Mexicana
Universidad Nacional Autónoma de México
Flora Medicinal Indígena de México
Flora Medicinal Mam de Motozintla, Chiapas.
[
Información general
]  [ ]  [ ]  [ ]  [ ]
Guzk´ilj, Chayote
Sechium edule (Jacq.) Sw.
Guzk´ilj

Lugar ja nnelabáh. Tejagu chakilj Jatuigutz, okz to lugar ban che´uj txéh Nichvivl ix Porojtul (jun ejempl) ñiah tunt´paj hát juiz che´uj ix inkuí che´uj.

Tatch´in tetz balilj ahualj. Guzk´ilj insijilín, pubescente te txak cordadas; te t´lok camot nnamak, g´uyín te k´een café slihnunn ix tze´ bag´uh, lobajilj. Te t´cha´ kubant t´pón jilín ch´kantel tzéh tiló nnkut´jlu´; te t´kan te t´achá káuj te cháj centimetr te t´kúj. Te txola te tcha´ at kuí te txak ca´x sli-inunn ix te txmakal tabuch, g´ann ix nmak´cholj nnok te t´gutz cha´x sli-inunn, at ta´l, lobj, tze´ te tzbalil józ (at t´chi-ixal junjun tel ti-iloh t´chi-ixa!).

Nnoken te remed. Nnoken tún t´kutz te t´chakubal te ch´ich (ingui-ininn te xkinj congann t´chó te hui-ij, tuntg´oj, t´xobalj). Kue banch´let jun té ox txak te guzkil ix ox te matasann to jun litr te a´ ix kxe kalet te jí g´ij.

Axex aja té kxe kalet tún lajoj g´ij seyíd, nnoníh ye´gbilj te abj te to rinón.

Tzaj ch´man te. Samartí.


Chayote

Planta trepadora, pubescente de hojas cordadas; forma una raíz (camote) gruesa, acuosa de color café claro y de forma retorcida, comestible. La guía puede llegar a invadir otros árboles sin dañarlos; el tronco de la guía es semileñosos de aproximadamente 4 cm de diámetro. A lo largo de la guía se encuentran sus hojas verde claro. Flores pequeñas, amarillentas y dispersas que se convierten en frutos verde claro, acuoso, comestible, en forma de huevo (según la especie con o sin espinas). Crece en casi toda la sierra, sólo en lugares muy fríos como Niquivil y Porvenir (por ejemplo) no porque hay mucho frío y caen heladas.

Localización geográfica regional. Mazapa (sitio donde se obtuvo la información).

Causas y síntomas de la enfermedad. Sirve para bajar la presión de la sangre (zumbido de oídos, fuerte dolor de cabeza, nerviosismo, angustia): se hace un té de tres hojas de chayote y tres de matasano para 1 litro de agua y se toma durante el día. Este mismo té tomado por 10 días seguidos, ayuda a sacar las piedras de los riñones. (V. mal de piedra)