Biblioteca Digital de la Medicina Tradicional Mexicana
Universidad Nacional Autónoma de México
Flora Medicinal Indígena de México
Flora Medicinal Mixteca de Chinango, Oaxaca.
Tatan Nda´vi Xi Tzia Dedavi Ñoo Chinangu
[
Información general
]  [ ]  [ ]  [ ]  [ ]
Ton chomi, Pochote
Ceiba pentandra (L.) Gaertn.
Ton chomi

Yoton ka´no ta iño metro, ía iño ndu´ton tata tsinon´go te iño kuatikuate ramaton; kui nda´aton yoo davi te kana frutaton tata pelota tsikani; ini tsi chomi ño´o ntsikiton, adinxiña kaxindoxi. Vixinton Konindoton loma no ton chomi, kandia toton kuan yui noo ton chitia.

Sa´noton. Chinangu, San Juan, Diniyute, Itiadi, Santa, Ranchu, Inkagua, Rosari, San Miguel, Yukundi te Yodokintsi.

Va´aton tata. Ntsikiton te yo´oton vaxi ña xi´indodoko a ña xi´indo tekui, va´axi ña nei ini tixindo a ta saon animando. Kaxindo tsiki tsichomi ta sani sisaxi, kuini dakuidandoxi te ko´ondo. Ndundee inindo. yo´oton chomi kuchindo ta saan animando a tixindo. Nachon kui´i a saon tixindo a saon animando, ta ndo´ondo yoko inxi a yoko ndiadi; vaxixi ña ka´on tixindo a xi´indo tekui a doko.

Inga. Ton xhomi kun´antsa kua´a iduni chioton. Adintsi ña kuxindotsi.


Pochote

Árbol de 6 m aproximadamente, frondoso, tronco de color gris claro y con espinas en forma de chichitas. Hojas verdes, se caen en cuaresma y aparecen nuevamente con las lluvias. Flores blancas, en forma de capita. Frutos alargados, en forma de pelota, duros y macizos, adentro del fruto tiene semillas blancas con algodón. Florece y da frutos en la temporada de lluvias. Se encuentra en las cañadas o en las laderas. Es de naturaleza fresca.

Localización geográfica regional. Chinango, Yolotepec, Joluxtla, Acaquizapan, Cosoltepec, Tultitlán, Tepejíllo, El Rosario (Puebla), San Miguel Ixtapan, Tequixtepec y Chazumba.

Uso medicinal. La raíz sirve para la inflamación y para la boca reseca: se mastica para sacarle su jugo cuando se tiene mucha sed o la boca reseca, o cuando siente uno inflamado el estómago. Las semillas calman el dolor de estómago, el hambre y sed: se comen crudas o hervidas, también para cuando está uno muy cansado.

Causas y síntomas de la enfermedad. Duele el estómago y se siente uno cansado cuando no se ha comido o ya se pasó la hora, por andar en el monte trabajando. La sed da cuando se está trabajando lejos del río o cuando no se tiene el agua a la mano, se reseca la boca y da mucha sed.

Otros datos. Este árbol se llena de unos gusanos que miden unos 10 cm de largo por 2 cm de ancho más o menos, que se llaman cuetlas y son pintitos, se comen asaditos o fritos, son sabrosos. La raíz del árbol almacena mucha agua formando una bola blandita para masticar y chupar.