Biblioteca Digital de la Medicina Tradicional Mexicana
Universidad Nacional Autónoma de México
Flora Medicinal Indígena de México
Flora Medicinal Nahua de la Magdalena Tlatelulco, Tlaxcala.
[
Información general
]  [ ]  [ ]  [ ]  [ ]
Tzotzonistal, Hierba de san Nicolás
Tzotzonistal

In se xiuitl tlen san mokuamamana semetlo kuepala ikuayo koyotik. Imajtlapalua xoxoktike uan uejueyak moita ke se jarilla, kijpia uitstike itenko. Xochioua istak. Inin xiuitl moskaltia xopantla pampa uajki diciembre, xochiyoua mayo o junio. Moskaltia kuajtla, tlaltonalpa, tlalkaualtipa, tepexiko uan ojtenko.

Tlaltikpak kampa kate. Inin xiuitl kate in La Magdalena Tlaltelulko, Tekpa, Tetela, Teotlalpan, Kalnauak,Komaltiopa uan Poxtla.

Xiuipajtli mojtekiuia. In Tzotzpnistatl, mojtekiuia kampa se moxuititok, moteki itsoyo uan moposonia ika se ikechkuayo tlen iztafiatl ipan se litlp atl. In atl mokoni ke se tlaposonalatl kejman se kinekis pampa ika ni moitipapaka.

Tlen ijka pejua uan momachilis in kokolis. In moxuitilistli pejua pampa se tlauel tlmaseua o pampa se kimaseua kualistli totonki moijtoua elotl, tlaixkili, pantsi totonki o chacholo uan teipa mokoni atl sejsek o tsopelatl. Tlen moxuititoke momapitsa, amo tlamaseua kinkokoua in itik. In ejecatl pejua pampa pankisa kuentla kinkokoua in tsonteko.

Nokseki mojtekiuia. Amo tlayolmelaua nokseki tlen kualika in xiuitl.


Hierba de san Nicolás

Es una hierba que se da en matas como de 1 m de altura, su tallo es liso y de color café. Sus hojas son de color verde y alargaditas parecidas a las de la jarilla, pero tiene piquitos alrededor. Su flor es de color blanco. Esta planta es de temporal porque se seca por ahí de diciembre, florea en el mes de mayo o junio. Crece en los campos, los solares, los terrenos baldíos, las barrancas y en la orilla de los caminos. Se considera caliente.

Localización geográfica regional. La Magdalena Tlaltelulco, Tecpa, Tetela, Teotlalpan, Calnahuac, Comaltiopa y Poxtla.

Uso medicinal. Se usa para el empacho. Se corta y se lava un pedacito de la raíz y se hierve con una ramita de estafiate en 1 litro de agua. Esta agua se toma como té a cualquier hora porque con esto se purga. También se usa para el aire.

Causas y síntomas de la enfermedad. El empacho da por pasarse de comer o por comer algunos alimentos calientes como el elote cocido, un pan acabado de hacer, o un pedazo de chicharrón y luego bebidas frías como es el agua o el refresco. A los empachados les da diarrea, dejan de comer, les duele la barriga. El aire da por salir de repente afuera de la casa y da dolor en la cabeza.