Biblioteca Digital de la Medicina Tradicional Mexicana
Universidad Nacional Autónoma de México
Flora Medicinal Indígena de México
Flora Medicinal Popoluca de Santa Rosa Loma Larga, Municipio de Hueyapan de Ocampo, Veracruz.
Santa Rosa Yagts Lumuj
[
Información general
]  [ ]  [ ]  [ ]  [ ]
Martina pim, Hierba martina
Martina pim

Yi´p pim 1 metro i yukmi´, poopotam i mooya´ i ki´ityityam, i pak ke´nam epasu´tpi´k. Yi´p pim yo´nyajpa tun annaaka i pootikjom.

Jutyam tam pa´tpa. Yagats Lumuj, su´unaxyukmi´.

Tyi i cho´yi´ypa´. Chiini´ anti ke kupo´ab tum yoomo´: sostap tukuten i koobak (i tyiichak), tukuten clavo wi´kuychoy 7 witypimienta i tum xutyu´ gayuj je´m ma´ytyapa´pik manzantikmi (Capni´in), tukuten litrujomni´, tsaktap 15 minutojom juktiyukmi´, toptap mijmi litro y je´m demaj akkuchinkatap je´m yoomo´ i pu´u yukmi´ i i yoomokuy akkuchinkataptyim. I kun je´m mijmi litrujompik, sostap kun tum ruedaj chokolati´ i pijtyipijtyi´ ak uktap je´m yoomo´ jesik in anpi´gam tooya´ ini ity.

Tyi iga´ ta matspa´ je´m ka´akuy. Jesik kupo´ay´pa algun yoomo, sosaytyap i agugtap pa ke jobityim na´yiñ je´m tsiixi´.


Hierba martina

Hierba de 1 m de altura aproximadamente. Flor blanca, menudita, la semilla es como la del epazote. Esta planta crece sólo a orillas de caminos y acahuales.

Localización geográfica regional. Santa Rosa Loma Larga y Barrosa.

Uso medicinal. Baño antes de dar a luz (V. parto): se hierven tres cabezas (tres raíces completas) de hierba martina, tres clavos de los que se ocupan para la comida, siete de pimienta gigante y un gallito de los que venden en el pueblo (Acayucan) en navidad, en 3 litros de agua, se deja 15 minutos en la lumbre, se aparta medio litro y con el resto se baña la panza y la parte de la señora antes de dar a luz, con el otro medio litro se hace un cocimiento que se le agrega una rueda de chocolate abuelita y calientito se le da de tomar a la señora cuando tiene los últimos dolores.

Causas y síntomas de la enfermedad. Cuando se va a dar a luz, alguna señora con este cocimiento se prepara y se le da de tomar para apurar al niño a nacer.