Biblioteca Digital de la Medicina Tradicional Mexicana
Universidad Nacional Autónoma de México
Flora Medicinal Indígena de México
Flora Medicinal Popoluca de Santa Rosa Loma Larga, Municipio de Hueyapan de Ocampo, Veracruz.
Santa Rosa Yagts Lumuj
[
Información general
]  [ ]  [ ]  [ ]  [ ]
Huayacán, Huayacán
Huayacán

Yi´p kuy 20 m i yu´kmi´, mij i kuy komo de 1.5 metro, i´ay xutyutyam, yagatstam, chilkiytyam i tsokyajpa´, mañchos i mooya´ kun pu´uch, i tyim xutyutyam kun tum o wisten i pak. Yi´p kuy yo´npa´ wityimñi´ i tu´m a´n´eymi´ juty tiitska.

Juty tom pa´tpa. Yagats Lumuj, su´unaxyukmi´, Sabaneta, Samaria, Kan Lumuj.

Tyi i cho´yi´ypa´. Diabetes: sosaytyap tum jaaka´ i ñaaka de 2X2 pulgada kon tukuten o maktasten tampim i tyiichak tum litrujom ni, uktap komo ni de tyempuj asta ke w+tsi´yiñ je´m persona (Tukuten semana).

Tyi iga´ ta matspa´ je´m ka´akuy. Iga´ tan je´kpa´ tan ni´piñ takpa´ kuni´atikpa´, i kupijpa´.

Tungag meskuy. Yi´p kuy, Kamam, piktap pa tikgakuy, pa jukti´ i poste i pa tren juty wity yojpa.


Huayacán

Árbol de 20 m de altura aproximadamente, tronco grueso como de 1.5 m. Hojas chicas, largas, lisas y brillantes. Flor verde tierno con amarillo, la vaina es chica, con 1ó 2 semillas. Esta planta crece en la montaña y en otros lugares, porque Dios la sembró, principalmente en lugares secos.

Localización geográfica regional. Santa Rosa Loma Larga, Barrosa, Sabaneta, Samaria y Loma de Tigre.

Uso medicinal. Diabetes: se hace un cocimiento con un pedazo de cáscara (corteza) de aproximadamente 2 x 2 pulgadas de huayacan con tres o cuatro raíces de hierba amarga en 1 litro de agua, se toma como agua de tiempo, hasta que se sienta bien y controle la diabetes la persona (tres semanas aproximadamente).

Causas y síntomas de la enfermedad. La diabetes se desarrolla por algún susto, la sangre se corta o se hace agua, la persona se pone pálida, le da mucha sed, calor y le dan muchas ganas de tomar agua.

Otros datos. La madera de huayacan es dura y se ocupa para construcción de casas, postes de luz y también para durmientes de ferrocarril.