Biblioteca Digital de la Medicina Tradicional Mexicana
Universidad Nacional Autónoma de México
Flora Medicinal Indígena de México
Flora Medicinal Mazahua del Municipio de San Felipe del Progreso, Estado de México.
Nrrana/ na jo´o ñie/che nu i jñatrjo un tz´aa a ñiñi, ñe zu/mi
[ ]  [ ]  [ ]  [
Nombres botánicos
]  [ ]
Sauco, Sauco
Sauco

nu za´a te´e edyi jñi a dyecha m., nu za´a na no´o, chevi xida ñe xa/ xa/ ku/ na tr´oxu/, na xuru/ nu za´a a jense na dyaga xuru/, nu xi ts´ike na xu/, ts´ine a ñu/nu/ (xu/ ru/) nu nrrana/ na tr´oxu/ chevi seje, ma dyotr´u/ na k´axtr´u/, me na jo´o, pedye in nrrana/ ma febrero nu mayo, pese jango ne, kja ngumu/ (ma emeji) kja kotr´u/, kja trre.

Jango pese, ñiñi, San Pancho nu loma, boncherre, mab´a tr´u/, kotu/.

Pjeco na jo´o. ngua fantr´a/, ma xaji ma sodyeji, ma dya ne ra pilu ma togu/ nu ñixte, ntrreje.

fantr´a/ a ngua: ra mba/nu/ ñe nu ñexto, ñe nu tzoñeda, ma me patr´o kja na kuampa/ji a gomu/, kja na mbotziji ñe ra unu/ ra si na copa nu nrreje, xatu/ji nu fantr´a/.

dya zoo ra pilu: ra mba/nu/ sanguinaria ñe nu fixi fadu/ na puño o nziyo/ dye nu ye fino, kja na siji.

ma togu/ in ñixte: nu xi a/tra/ji chevi xabo.

trreje, siji ma ja/sa/ji nu nrrana/, ra mba/nu/ nu b´aa.

Jango va e/ nguijeme. ma na jotru/ nu ngua, fantra/ji. ma dya zo´o ra pilu. ñe nrrojo: va e/ ma nu pesi nu gande o tata o kja nu muru, ñe ma siji pare.


Sauco

Árbol que crece de 3-10 m, tronco grande y grueso, como encino, con granitos o puntitos blancos, su cáscara es arrugada en el tronco y arriba lisa. Hojas chicas y anchas, con piquitos en la orilla (chinita). Flor blanca, como estrellita, al secarse se pone amarilla, de olor sabroso, florece desde febrero hasta mayo. Crece donde quiera, en las casas (si lo plantan), en las orillas de las barrancas, en el monte.

Localización geográfica regional. San Felipe del Progreso, Estutempan, San Francisco de la Loma, Bonchete, San Jerónimo Mavati, San Juan Cote.

Uso medicinal. Pie hinchado: se hierve con la jara y la hierba del burro, calientito lo soban para abajo, lo envuelven y le dan de tomar una copita del mismo cocimiento; bañan lo que está hinchado (V. dolor de pies).

Mal de orín: se hierve con sanguinaria y cola de caballo, un puño o cuatro ramas de cada una, se toma. Caída de pelo (V. caída del cabello): las hojas se preparan como jabón. Tos ferina: se toma el cocimiento de la flor, hervida en leche.

Causas y síntomas de la enfermedad. Cuando se enfrían los pies, se hinchan. Mal de orín y mal de piedra: son herencia de abuelos o papás lo de la próstata, también por tomar vino.

Otros datos. También se le da el nombre de sábaco, sabuco.