Biblioteca Digital de la Medicina Tradicional Mexicana
Universidad Nacional Autónoma de México
Flora Medicinal Indígena de México
Flora Medicinal Popoluca de Santa Rosa Loma Larga, Municipio de Hueyapan de Ocampo, Veracruz.
Santa Rosa Yagts Lumuj
[ ]  [ ]  [ ]  [
Nombres botánicos
]  [ ]
U´ksuk, Pimienta
U´ksuk

Yi´p kuy 10 metro i yukm´i pim i kuytyay pooja i kolo, mañtsus i mooya kun poopo´. I pak i i ay tsam kinpa´, ej komo jimpa´ i waykuy kuadrajuj. Yi´p kuy yo´npa wityjimñi i lumujyukmi´ weñan i ñip pa´ i anki´im.

Juty tam pa´tpa. Yagats Lumuj, Suunnaxyukmi, Sabaneta, Samaría, Kan Lumuj.

Tyi´i cho´yi´ypa. Kiinchi, kinki chi´kxi´, su´kxi: Sosaytyap 7 i´ ay 7 tam tsotso´ i´ ay tsaktap 10 minutojom juktiyukmi´, asta ke wi pudyiñ i ñi, uktap mijmi taasajom kon mijmi cuchara azucar, wi pijñe´eba, wiskiy veces al día asta ke kitsa´yiñ je´m mal.

Tyi´iga ta matspa je´m ka´akuy. Jesik tan ku´tpa puja wi´kuy u jam kukmi ta wikpa´ i ta´n ukpa´ pagagni´, toypa tan kinki´, titspa i ta matspa kinchi´ u jesik ta chijpa tuj.


Pimienta

Árbol de 10 m de altura aproximadamente, tronco grueso, de color cenizo, los palitos de las ramas son cuadrados. Flor verde tierno con blanco. Las semillas y las hojas son muy olorosas como picosas, Esta planta crece en la montaña y lomas, algunas personas la siembran en los solares.

Localización geográfica regional. Santa Rosa Loma Larga, Barrosa, Sabaneta, Samaría y Loma de Tigre.

Uso medicinal. Catarro (V. gripa), garraspera, tos: se hace un cocimiento con siete hojas de pimienta, siete hojas de amateco, y siete hojas de naranja en 1 litro de agua, se dejan 10 minutos en la lumbre para que salga bien el jugo de las hojas, se toma media taza o pocillo con media cucharada de azúcar bien caliente, dos veces al día hasta que desaparece el mal.

Causas y síntomas de la enfermedad. Cuando se come algo caliente o se come bajo el sol y toma agua fría duele la garganta, se reseca y da catarro o cuando se mojan que llueve.