Biblioteca Digital de la Medicina Tradicional Mexicana
Universidad Nacional Autónoma de México
Flora Medicinal Indígena de México
Flora Medicinal Nahua de la Magdalena Tlatelulco, Tlaxcala.
[ ]  [ ]  [
Nombres en español
]  [ ]  [ ]
Tsitsikaxtli, Chichicastle
Tsitsikaxtli

In xiuitl moskaltia sempoal uan makuil tlakokotoktli tlatamachike o tlajko metlo ikuayo koyotik uan kipia miek uitstli chokotsitsi, imajtlapalua inin patlauake xoxoktike uan niki uitsake kejman se kiitskia te tsopiloua uan miek tekoko, ijxochioua in chokotsitsi, kijsa ipan kampa imajtlapalua uan motlapayotia xoxoktike. In xiuitl moskaltia xopantla moxochiotia agosto o septiembre uan mouatsa. Moskaltia kampa amo tena, metepanko, tepexiko uan ojtenko. In xiuitl moijtoua totonki.

Tlaltikpak kampa kate. In xiuitl onka in La Magdalena Tlaltelulko, Kalnauak, Komaltiopa uan niki altepeme tlen kate ehka in tepetl Malintsi.

Xiuipajtli mojtekiuia. In xiuitl mojtekiuia kampa kauasiui. Motisi uan mapachoua ipan alcohol uan matlalilis kampa se kikokoua, kalitik o tamascalli.

Tlen ijka pejua uan momachilis in kokolis. Mokokoua tlen kouasiuistli in pampa tlajseseya itechkalamki in tlaseseya lot ipan iomiyiua kikokoua itlankua, itlakoya, imajua o imolikua.

Nokseki mojtekiuia. Mojtekiuia kejman kinmakilia koneme uan kampa kin tlamaka piome pampa moskaltiske.


Chichicastle

Esta hierba mide de 25-50 cm de alto, su varita es de color café y tiene mucha espina chiquita. Sus hojas son anchitas, de color verde obscuro y también con mucha espina. Cuando se le agarra pica, y arde muy feo. Sus flores son muy chiquitas, salen en las hojas y son de color verde. Es de temporal, florea de agosto a diciembre y luego se seca. Crece de preferencia en lugares con sombra, en los linderos, barrancas y orillas de los caminos. Esta planta se considera caliente.

Localización geográfica regional. La Magdalena Tlaltelulco, Calnahuac y Comaltiopa, y algunos otros pueblos alrededor de La Malinche.

Uso medicinal. Se usa para la reúma. Se muele y se remoja en alcohol y se unta en donde le duele a uno, dentro de su casa o en el temazcal.

Causas y síntomas de la enfermedad. Enfermarse de reúma es por frío. Viene porque le entra a uno la frialdad en los huesos. Le duelen las rodillas, la cintura, las manos o los codos.

Otros datos. Se usa para castigar a los niños y para alimentar a los pollos para que crezcan rápido.