Biblioteca Digital de la Medicina Tradicional Mexicana
Universidad Nacional Autónoma de México
Flora Medicinal Indígena de México
Flora Medicinal Popoluca de Santa Rosa Loma Larga, Municipio de Hueyapan de Ocampo, Veracruz.
Santa Rosa Yagts Lumuj
[ ]  [
Nombres en lengua indígena
]  [ ]  [ ]  [ ]
Tam chi´ch, Árnica
Tithonia diversifolia (Hemsley) A. Gray
Tam chi´ch

Yi´p kuy 4 metro i yo´oñi´, chitk+y i kuy poja pu´cuch i kuy, chejehe´ i ñaaka´ wityam i ay, pu´uchtyam i mooya´ ke´nam je´m girasol, i tyim ke´nam tum butun i yik i kolor. Yo´npa´ poktikjom, tun annaaka´, anki´im, i t+tsinaxyukmi´.

Juty pa´ttap. Yagats Lumuj, su´un naxyukmi, Samaría, Kan Lumuj, 20 de Noviembre.

Tyi i cho´yi´ypa´. Ko´owaji, pak ko´ochi´, chi´kxi´: sostap tum kubetajum 10 litrojomni de 10 o 15 i way kuy de 20 cm tum tum.

Chinpa´ je´m persona i okmi´ i chinka´aba´ je´m ni´ i dya nak titstap i ya´ak titspa´. I chinka´aaba durante maktasten jaama´.

Tyi´iga´ ta matspa´ je´m ka´akuy. Ko´owayi´ y sunko´ochi´ por iga dya tana ku ixtyap. Chikxi´ jesik ta yoxab muuma ja ama i dya ta chinipa´, tan kupiiji´ i tan chikxi´, tsam chikspa´ i ta puktap pu´uka´.

Tungag meskuy. Ta´n katap.


Árnica

Arbusto de 4 m de altura aproximadamente, tallo liso, de color crema, corteza (cáscara, costra) delgada. Hojas anchas. Flor amarilla parecida a la de girasol. Fruto parecido a un botón con piquitos de color negro. Crece en acahuales, orilla de caminos y en los solares principalmente en lugares secos.

Localización geográfica regional. Santa Rosa Loma Larga, Barrosa, Sabaneta, Samaría, Loma de Tigre y 20 de Noviembre.

Uso medicinal. Heridas, golpes, sarna: se hace un cocimiento con un mazo de plantas (10 ó 15 varitas de 20 cm cada una) en una cubeta de 10 litros de agua. Se baña la persona, luego se echa esta agua y no se seca la persona, se tiene que secar solo, se hace durante cuatro días.

Causas y síntomas de la enfermedad. Heridas y golpes por algún accidente; sarna cuando trabajan todo el día y no se bañan, el sudor y la mugre hace que salga sarna, da mucha comezón y salen ronchas y granos.

Otros datos. La ocupan como cerca viva.