Biblioteca Digital de la Medicina Tradicional Mexicana
Universidad Nacional Autónoma de México
Flora Medicinal Indígena de México
Flora Medicinal Popoluca de Santa Rosa Loma Larga, Municipio de Hueyapan de Ocampo, Veracruz.
Santa Rosa Yagts Lumuj
[
Información general
]  [ ]  [ ]  [ ]  [ ]
Epasu´t, Epazote
Epasu´t

Yi´p pim 1.5 m i yo´ne´i´, chikiy i kuy tsustam i ay i chejchetam, anrroxityam maypa´ i kiityityam. Yip pim, Tsam ñiptap anki´im.

Jutyam ñippyajtap. Yagats Lumuj, su´unaxyukmi, Samaria, Kan Lumuj 20 de Noviembre.

Tyi i cho´yi´ypa´. tyiñchañ: sostay tum inankis de 20 cm tum litrujom ni´, uktap tum taasa jom anti ki wi´kpa´, asta ke i tyoppa je´m tyiñchañ (3 o 4 jaama´). Wityim pa ke kukedyiñ tum yoomo´: wattaptyim komo jesik tyiñchañ toptap i jempi´ktyim uktap.

Tyi´iga ta matspa´ je´m ka´akuy. Jesik tyinchañi´ypa, toypa´ i pu´u, i´tsto´oba´ i ixkuy ken agui´ monyajto´aba´. Regla: Jesik tum yoomo´ ta´nkaane´eba i regla, yomtam i kaakuy.

Tungag meskuy. Je´m epasu´t piktaptyim pa sik i tungag wi´kkuy.


Epazote

Hierba de 1.5 m de altura aproximadamente, tallo liso. Hojas verdes delgadas. Flor en racimos menuditos, semillas redondas, menuditas. Esta planta es de jardín, la gente la siembra en el solar.

Localización geográfica regional. Santa Rosa Loma Larga, Barrosa, Sabaneta, Samaria, Loma de Tigre y 20 de Noviembre.

Uso medicinal. Lombrices: se hace un cocimiento de una ramita de 20 cm en 1 litro de agua, se toma una taza antes de cada comida hasta desalojar las lombrices (tres o cuatro días). Para que baje la regla: se hace un cocimiento igual que el de las lombrices y se toma de la misma forma (V. regla retrasada).

Causas y síntomas de la enfermedad. Cuando tienen lombrices: duele la barriga, dan ganas de vomitar, los ojos parecen adormilados. Regla: cuando se retrasa la regla, enfermedad propia de la mujer.

Otros datos. El epazote se usa como condimento en los frijoles y otros guisados.