Biblioteca Digital de la Medicina Tradicional Mexicana
Universidad Nacional Autónoma de México
Flora Medicinal Indígena de México
Flora Medicinal Popoluca de Santa Rosa Loma Larga, Municipio de Hueyapan de Ocampo, Veracruz.
Santa Rosa Yagts Lumuj
[ ]  [
Nombres en lengua indígena
]  [ ]  [ ]  [ ]
Paaki´, Cocuite
Gliricidia sepium (Jacq.) Steudel
Paaki´

Yi´p kuy 10 metro i yo´ne´i´, mu i kuy tay, agui´ rotoro´, paaki´i´y i kukmi´, i ay kiityityam i chejchetam, moraju´ i mooya´, i tyim yagatstam, chi´a jesik kinne´um. Yi´p kuy yo´on yajpa´ teejajyukmi´ i aks ni annaaka.

Juty Pa´t tap. Yagats Lumuj, Su´unnaxyukmi´ Sabaneta, Samaria, Kan Lumuj.

Tyi i cho´yi´ypa´. Kobak tooya´: ja´ptap 25 gr. de paaki´ay i je´xtxap tum litrujom ni´, mujtap je´m koobak jutsam veces wi´ab, tum jamjom. Ik´kitsa´ypa´ malasaua´: pigaxtyap tum inankis i kupetdaytyap je´m mimne´i kan tum oración.

Tyi´iga´ ta matspa´ je´m ka´akuy. Koobak tooya´, jesik tsam ta jisisoyñe´eba i tsam toypa´ tan koobak. Mala sawa´: Yip ta matspa´ jimñom.

Tungag meskuy. Piktap pa tikkom. I mooya´ ku´daytyap: wintyi´ sostap, akkusijtop okmi´ se´ttap kun chiipiñ i ka´npu´.


Cocuite

Árbol de 10 m de altura aproximadamente, tronco grueso, roñoso, con corazón. Hojas menudas, delgadas. Flor color morado. Fruto como vaina café cuando madura. Esta planta crece en las laderas y orillas de arroyos de la región.

Localización geográfica regional. Santa Rosa Loma Larga, Barrosa, Sabaneta, Samaria y Loma de Tigre.

Uso medicinal. Dolor de cabeza: se machacan como 250 gr de hojas de cocuite y se disuelve en 1 litro de agua, se aplica (se echa) en la cabeza las veces que quiera la persona en un día nada más.

Limpia de malos aires: se agarra una rama y se limpia al paciente diciéndole una oración.

Causas y síntomas de la enfermedad. Dolor de cabeza: por problemas, piensa mucho en ellos y duele la cabeza mucho.

Limpia de malos aires: estos se pegan en el campo.

Otros datos. Se ocupa para horcón de las casas. Las flores se comen: primero se cuecen las flores y se escurren, luego se guisan con tomate y huevo.