Biblioteca Digital de la Medicina Tradicional Mexicana
Universidad Nacional Autónoma de México
Flora Medicinal Indígena de México
Flora Medicinal Nahua de la Sierra de Zongolica, Veracruz.
[ ]  [ ]  [
Nombres en español
]  [ ]  [ ]
Chichikxiuitl morado, Chichiquelite morado
Chichikxiuitl morado

Inin chichikxiuitl tenextile moskaltia kemen napualli centímetro kostik ixochio imin keman se kiolinia niman kisa ijyoyo chichik. Inin mos kaltia kaltempa iuan momate kaninkualli tlalli texalli noso tlakuauak tlalli iuan tlapanijka.

Kanin moskaltia. Tepepa, Loma Dolores, Nacaxtla. Atexoxocoapa. Ayojapa.

Inejnekilis. Inin xiuitl kichiua pampa se mo pajtis keman techkokoua toijtik moteki kana chikuase iuan moposonia ika se litro atl satepa sekoni ome taza tlamo se moyolkui se kitate tepajti.

Tleka iuan kenkoistli se kimaxilia. Ualeua toijte techkokoua keman nochi a se kiualania iuan satepa keman se mo kualani techkokos teijtek ualeua se mijsotla kostik.


Chichiquelite morado

Es una hierba que llega a crecer 1.50 m aproximadamente, su tallo, cuando está tierno es color morado. Florea color blanco y produce una semilla verde. Se encuentra en clima cálido y templado, se acostumbra en tierra arcillosa y arenosa. Es una planta cordial.

Localización geográfica regional. Atexoxocoapa, Ayojapa, Loma Dolores, Tepepa, Nacaxtla.

Uso medicinal. Participa en un conjunto de plantas que se usan para limpias del mal aire. Se cortan siete puntas de chichiquelite morado, de sauco, ramoncillo, okma, cacahuatillo, ramatinaja y ruda. Las siete puntas de cada rama se remojan en aguardiente colocándolas en un plato, después se les prende fuego; luego se tapa a la persona con un trapo y se pasan las ramas prendidas sobre ella. Al apagarse el fuego, se descubre a la persona y se le limpia de cabeza a pies con las ramas, dando pequeñas apretadas en forma de cruz.

Causas y síntomas de la enfermedad. Al asistir a lugares como el panteón, un velorio o al andar en el camino, existen aires malos de personas muertas o que tienen contacto con la maldad (asesinos, peleoneros). La persona cuando recibe ese mal aire siente ganas de vomitar, mareos y desmayos. (V. cáncer de muerto)